پلاک‌های دندانی لایه‌های نازک و چسبنده‌ای از باکتری هستند که روی دندان‌ها شکل می‌گیرند. پلاک‌ها موجب تیره شدن دندان‌ها می‌شوند. این امر خصوصا هنگامی که دندان‌ها تمیز نیستند به وضوح قابل مشاهده است.
دندان انسان تنها عضوی از بدن است که به دلیل نداشتن سیستم تنظیم کننده، توانایی از بین بردن سطوح غیرضروری یا مرده را ندارد. این امر موجب می‌شود میکروارگانیسم‌ها به شدت به لایه بیرونی هر یک از دندان چسبیده، پسماندهای موادغذایی موجود در دهان را تغذیه کرده و موجب تولید مجدد و افزودن پلاک‌های دندانی شود.
گرچه پلاک‌های دندانی بخشی از مکانیسم دفاعی دهان محسوب می‌شوند که از تخریب سریع مینای دندان توسط باکتری‌های بیماری‌زا پیشگیری می‌کنند اما همین پلاک‌ها هنگام پایین بودن سطح ph دهان و خشکی مزمن اغلب مشکلات دندانی ایجاد می‌کنند. رعایت بهداشت دهان و دندان تاثیر چشمگیری در کنترل پلاک‌های دندانی دارد.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f0a26a”]
پلاک‌ها یکی از بزرگترین دشمن‌های دهان محسوب می‌شوند. عادات خوب با مرور زمان موجب از بین رفتن پلاک‌ها و در نهایت حفظ لبخند زیبا می‌گردد. در صورت مشاهده علائم تشکیل تارتار، در اسرع وقت جهت معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید. متخصصین ما در [shortcode-variables slug=”name1″] با معاینه دقیق بیماران، پلاک‌ها را تشخیص داده و قبل از تبدیل شدن به تارتار و ایجاد پوسیدگی دندان و در نهایت ژینژیویت با بهترین روش‌های درمانی نظیر جرم‌گیری اقدام به از بین بردن آن‌ها می‌کنند. جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو وقت ملاقات لطفا با شماره [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[/alert]
نحوه شکل‌گیری پلاک دندان
پلاک‌ها نتیجه واکنش شیمیایی هستند که در دهان رخ می‌دهند. وجود باکتری، کربوهیدرات، ذرات غذایی و بزاق دهان موجب شکل‌گیری جرم‌های دندانی می‌شود.
کربوهیدرات‌ها در بسیاری از موادغذایی حتی خوراکی‌های سالم مانند سبزیجات و میوه‌ها نیز یافت می‌شوند. خوراکی‌های شیرین حاوی کربوهیدرات بالایی هستند بنابراین خوردن آب‌نبات و کوکی‌ها، خطر شکل‌گیری جرم و پلاک‌های دندانی را افزایش می‌دهند.
جویدن و تجزیه غذا به کربوهیدرات اولین گام در شکل‌گیری پلاک‌های دندانی می‌باشد. مرحله بعد ترکیب کربوهیدرات با باکتری‌های طبیعی موجود در دهان و تولید اسید است. اسید بوجود آمده در دهان به خودی خود مشکل ساز است چراکه می‌تواند موجب تخریب مینای دندان شود. اما هنگامی که اسید دهان با باقی‌مانده موادغذایی و بزاق دهان ترکیب می‌شود واکنش شیمیایی دیگری در دهان رخ می‌دهد. در نتیجه این واکنش شیمیایی باقی مانده موادغذایی به دهان چسبنده و تا حدودی سفت می‌شوند.
مواد جدید شکل گرفته در دهان موجب بوجود آمدن پلاک دندانی و چسبیدن آن به دندان‌ها می‌شود. در صورتی که رعایت نشود این امر می‌تواند منجر به مشکلات متعددی شود.
علائم
علائم تارتار شامل:
- خونریزی و تورم لثه
- لک دندان
- بوی بد دهان
- بد شدن مزه دهان
- لق شدن یا افتادن دندان هایی که دارای جرم هستند.
تاثیر پلاک بر سلامت دندان‌ها
پوسیدگی دندان
به محض تشکیل پلاک‌ها معمولا مسواک زدن و استفاده از نخ دندان دشوارتر خواهد بود. اسیدهای آزاد شده توسط باکتری‌های موجود در دهان می‌توانند زمینه تخریب مینای دندان را فراهم کرده و در نهایت منجر به شکل‌گیری حفره در دندان یا پوسیدگی دندان شوند. همانطور که می‌دانید پوسیدگی یکی از شایع‌ترین مشکلات بهداشت دندان در دنیا می‌باشد.
شکل گیری تارتار
تارتار یا به عبارت تخصصی‌تر کلکلوس به شکل پیشرفته پلاک دندانی گفته می‌شود. تارتار ناشی از تجمع طولانی و مدوام پلاک‌های دندانی است که به دلیل بهداشت ضعیف دهان و دندان روی دندان‌ها و یا بین دندان‌ها باقی مانده‌اند. تارتار دارای سطح سختی است که موجب چسبیدن راحت لایه‌های بیشتری از باکتری پلاک‌ها می‌شود. این موضوع می‌تواند منجر به مشکلات حاد لثه شوند.
ژنژیویت
پلاک‌هایی که روی خط لثه تشکیل می‌شوند می‌توانند بسیار جدی و مشکل ساز باشند. دلیل این امر این است که باکتری‌های موجود در پلاک دندانی می‌توانند موجب تحریک و آسیب لثه شوند. با گذشت زمان، التهاب لثه پیشرفت کرده و منجربه بیماری‌های لثه می‌شود. شایان ذکر است که عدم پیگیری و درمان چنین مشکلی می‌تواند عواقب خطیری به همراه داشته باشد.
ژنژیویت به خفیف‌ترین شکل بیماری لثه اتلاق می‌شود. این مرحله اولیه التهاب لثه ناشی از تشکیل پلاک و تارتار روی دندان‌ها می‌باشد. ژنژیویت با مسواک صحیح دندان‌ها، استفاده از نخ دندان و معاینه منظم دندان‌ها نزد دندانپزشک به راحتی قابل درمان است.
پریودنتال
در صورتی که پلاک دندانی از بین نرود و بیماری ژنژیویت بدون درمان رها شود می‌تواند منجر به بیماری پیشرفته لثه به نام پریودنتال شود. در این بیماری بین دندان‌ها و لثه حفره‌هایی به نام پاکت تشکیل می‌گردد. پاکت‌ها توسط باکتری‌های موجود در دهان عفونی می‌شوند. سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با باکتری مواد شیمیایی آزاد می‌کند. مواد شیمیایی آزاد شده همراه با باکتری‌ها می‌توانند به استخوان و سایر بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها آسیب برسانند. این امر در نهایت می‌تواند موجب از دست رفتن دندان و تخریب استخوان شود.
علاوه بر این، مطالعات حاکی از آن است که باکتری‌هایی که عامل بیماری لثه هستند می‌توانند موجب بروز بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های دیگر شوند.
درمان
جرم‌گیری وبروساژ
جرم‌گیری روشی است که باعث از بین رفتن تارتارهای چسبنده از سطح دندان‌ها و زیر خط لثه می‌شود. جرم‌گیری در حقیقت نوعی روش پاکسازی عمیق دندان‌ها است که موجب پاک شدن و طراوات دهان می‌شود.
فرایند جرم‌گیری معمولا با معاینه پاکت‌های ژنژیویت اطراف دندان‌ها توسط دندانپزشک آغاز می‌شود. این کار کمک می‌کند تا دندانپزشک بتواند به راحتی موقعیت لثه را بررسی کند.
دندانپزشک با استفاده از دستگاه اولتراسونیک یا سایر ابزاهای مخصوص دندانپزشکی تارتارها را از سطح دندان‌ها پاک و احتمال شکستگی و پوسیدگی دندان‌ها را کاهش می‌دهد.
بعد از اتمام جرم‌گیری، نوبت بروساژ دندان است. این کار موجب صیقلی شدن و رفع زبری سطح دندان‌ها می‌شود. بعد از جرم‌گیری و بروساژ مقاوت دندان‌ها نسبت به پلاک بیشتر شده و لثه‌ها سلامت اولیه خود را بازیافته و رنگ آن‌ها صورتی می‌شود.
پیشگیری
بهداشت دهان
پلاک و تارتارها، دندان همه افراد را به یک شکل تحت تاثیر قرار نمی‌دهند. در حقیقت حساسیت و مقاومت در افراد متفاوت است. بسیاری از افراد وقتی پا به سن می‌گذارند رسوبات و جرم خیلی سریع روی دندان‌های آن‌ها تشکیل می‌شود. این بدین معناست هرچه سن بالاتر می‌رود باید بیشتر به بهداشت دهان اهمیت داد. با این وجود راه‌های متعددی وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان بهداشت دهان را تغییر داد و مانع تشکیل پلاک و تارتارها در سطوح دندان‌ها شد:
- مسواک زدن: توصیه می‌شود حداقل 2 بار در طول روز با مسواک نرم، نوک گرد و حاوی پرز دندان‌ها را خوب مسواک کنید. تمیز کردن فضای بین لثه‌ها و دندان‌ها را نباید فراموش کرد.
- طبق توصیه دندانپزشک یا متخصص بهداشت، هر 6 ماه یکبار یا زودتر دندان‌ها را نزد دندانپزشک به‌صورت حرفه‌ای تمیز کنید.
- از خمیردندان‌های حاوی سدیم هگزامتافسفات استفاده کنید. سدیم هگزامتافسفات موادی است که نه تنها خاصیت بازدارندگی رسوب را دارد بلکه لکه‌هایی که در سطح خارجی دندان‌ها تشکیل می‌شوند را از بین می‌برد. این امر موجب سفیدتر شدن دندان‌ها و پیشگیری از تشکیل لک‌های دندانی مجدد می‌شود.
- استفاده از نخ دندان حداقل 1 بار در طول روز موجب پاکسازی باقی مانده‌های غذا در بین دندان‌ها می‌شود.
- تهیه مسواک برقی و تعویض سری آن هر 3 ماه یکبار را فراموش نکنید. مسواک‌های باکیفیت مانند مسواک‌های دستی و یا شارژی گزینه‌های مناسبی برای خرید هستند. یادتان باشد هر 3 ماه یکبار و به محض این‌که پرز مسواک از بین رفت حتما آن را تعویض کنید.
- استفاده از دهانشویه ضدباکتریایی موجب کاهش باکتری‌های تشکیل دهنده پلاک و بیماری‌های لثه می‌شود.
سیلانت دندانی
بهتر است هر 6 ماه یکبار جهت چکاپ و تمیز کردن دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کرد. از دندانپزشک سوال کنید که آیا نیازی به سیلانت دارید یا خیر. سیلانت‌ها پوشش‌های نازک و پلاستیکی هستند که جهت پیشگیری از تشکیل حفره‌های دندانی و پوسیدگی دندان‌ها روی سطوح دندان‌های جونده قرار می‌گیرند. سیلانت‌ها اغلب در دندان‌های کودکان استفاده می‌شوند اما بزرگسالان نیز می‌توانند از مزایای آن بهره‌مند شوند. استفاده از سیلانت‌ها تقریبا 70 درصد از پوسیدگی دندان را در دانش آموزان کاهش می‌دهد.
رژیم غذایی
داشتن رژیم‌غذایی متعادل و محدود کردن تعداد میان وعده‌ها از مواردی است که بسیار توصیه می‌شود. درصورت مصرف میان وعده بهتر است از مواد مغذی نظیر ماست ساده، پنیر، میوه و سبزیجات خام استفاده کنید. سبزی کرفس کمک می‌کند تا باقی مانده موادغذایی از دهان پاک شده و بزاق دهان اسیدهای تشکیل دهنده پلاک را خنثی کند. باکتری‌های موجود در دهان از غذاهای شیرین و چسبنده تغذیه می‌کنند.
باکتری‌ها هنگام مواجه شدن با غذاهای شیرین، اسیدهای مضر را منتشر می‌کنند. بنابراین سعی کنید غذاهای سالم بخورید و میزان خوراکی‌های حاوی قند زیاد را محدود کنید. به خاطر داشته باشید که هنگام خوردن، باکتری‌ها در دهان شروع به رشد می‌کنند. نوشیدن آب زیاد در طول غذا و بعد از غذا به کاهش پلاک‌های دندانی کمک شایانی می‌کنند.
کشیدن سیگار
ترک سیگار کمک می‌کند تا خطر افزایش پلاک و تارتار کمتر شود. طبق مطالعات، افرادی که سیگار یا سایر محصولات تنباکویی را مصرف می‌کنند خطر تشکیل کلکولوس در سطح دندان‌ها و زیر لثه‌های آن‌ها به مراتب بیشتر از افراد دیگر است.