سندروم سوزش دهان یک بیماری پیچیده و اذیت کننده است و دردی سوزش‌آور ایجاد می‌کند که ممکن است زبان، لبها یا بخش‌های زیادی از دهان را بدون مشخص بودن علت اصلی آن دربرگیرد. مدت زیادی است که این اختلال را با انواع گوناگون بیماری‌ها مانند یائسگی، مشکلات روانی، کمبود موادمغذی بدن و اختلالات دهانی نظیر برفک و خشکی دهان (زروستومی) مرتبط می‌دانند. برخی محققان نقص در عملکرد یا آسیب به عصب‌ها را علت احتمالی این بیماری می‌دانند. اما بیشتر اوقات تشخیص علت واقعی سندرم سوزش دهان دشوار است و ممکن است احساس درد ماه‌ها و سال‌ها به طول بینجامد.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f0a26a”]
اگر مدتی است که از ناحیه زبان، لبها، لثه‌ها یا سایر بخش‌های دهان احساس درد یا ناراحتی می‌کنید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی دلیل یا علل احتمالی یک روش درمانی مناسب را به شما ارائه خواهد کرد. درمان سندروم سوزش دهان به صورت بسیار تخصصی انجام می‌گیرد و به علائم و نشانه‌های بیماری، در صورت تشخیص صحیح، بستگی دارد. اکثر بیماران مبتلا به این سندرم می‌توانند با پیروی از برنامه‌های درمانی مناسب علائم آن را کنترل و پیشگیری کنند. از آنجایی که این نوع سندروم یک اختلال دردآور و پیچیده است، روش‌های درمانی برای برخی بیماران مشکل‌گشا و برای برخی بی‌نتیجه است. اگر دچار سندرم سوزش دهان هستید می‌توانید با مراجعه به [shortcode-variables slug=”name1″] پس از معاینه دقیق و یافتن علت بیماری، مورد درمان قرار بگیرید. جهت دریافت مشاوره و یا رزرو نوبت با شماره‌ی [shortcode-variables slug=”number”] تماس بگیرید.
[/alert]
علل سندرم سوزش دهان
علل احتمالی سندرم دهان سوزان بی‌شمار و همچنین پیچیده هستند. در ادامه برخی از دلایل احتمالی این سندروم را بر می‌شماریم و این علائم تنها به تعداد کمی از کل بیمارانی که از سوزش دهان رنج می‌برند، مربوط می‌شود. خیلی از بیماران به علائم بیشتری دچار هستند. دلایل احتمالی این سندروم از قرار زیر هستند:
- خشکی دهان (زروستومی): خشکی دهان ممکن است با مصرف برخی داروهای خاص در ارتباط باشد، از جمله داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای، مضعف‌های سیستم عصبی مرکزی، لیتیم، داروهای پیشاب‌آور و برخی داروها که جهت درمان فشارخون بالا تجویز می‌شوند. حتی پیری و سندرم شوگرن که یک بیماری خودایمنی است و باعث خشکی دهان و چشم‌ها می‌گردد، می‌توانند علت سوزش زبان و دهان باشند.
- سایر بیماری‌های دهانی: عفونت قارچی دهان (برفک) علت شایع سوزش زبان و دهان شناخته شده است که ممکن است به همراه دیگر بیماری‌ها نظیر دیابت، استفاده از دندان مصنوعی و مصرف برخی داروها بروز کند.
- عوامل روانشناختی: غالبا اختلالات عاطفی مانند اضطراب و افسردگی به سندروم سوزش دهان ربط داده می شود، از جمله ترس شدید از دچار شدن به سرطان. اگر چه این عوارض علت سوزش دهان در نظر گرفته می‌شوند، اما خود سوزش دهان هم می‌تواند به بروز چنین عوارضی منجر شود.
- کمبود مواد مغذی: کمبود مواد مغذی بدن مانند آهن، روی، فولات یا اسید فولیک (ویتامین ب 9)، تیامین (ویتامین ب 1)، ریبوفلاوین (ویتامین ب 2)، پیریدوکسین (ویتامین ب 6) و کوبالامین (ویتامین ب 12) می‌توانند بر بافت‌های دهانی تاثیر بگذارند و سوزش دهان را به وجود آورند. کمبود این ویتامین‌ها ممکن است به بیماری کم‌خونی در اثر فقر ویتامین بینجامد.
- حساسیت ناشی از دندان مصنوعی: احتمال دارد دندان مصنوعی روی عضلات و بافت‌های دهان فشار بیاورد. مواد به کار رفته در آنها نیز می‌تواند در بافت‌های دهان حساسیت ایجاد کند.
- آسیب یا اختلال عصبی (نوروپاتی): شاید عصب‌های زبان که مسئول کنترل درد و تشخیص طعم و مزه هستند آسیب دیده و درنهایت به صورت سوزش زبان و دهان بروز کنند.
- مواد آلرژی‌زا: ممکن است سوزش دهان در اثر مصرف مواد آلرژی‌زا یا واکنش به موادغذایی، طعم‌دهنده‌های غذایی، سایر مواد افزودنی، رایحه‌دهنده‌ها یا دیگر مواد بروز کند.
- رفلاکس اسید معده (بیماری رفلاکس اسید معده به مری): ممکن است مایعات تلخ یا شور مزه‌ای که از راه مجرای معده و روده‌ای وارد دهان شده‌اند باعث حساسیت و سوزش دهان شوند.
- عادات رفتاری: برخی عادت‌های ناخواسته مانند اختلال پیش‌آمدگی زبان و دندان قروچه موجب سوزش دهان می‌شوند.
- اختلالات غدد درون‌ریز: ممکن است بافت‌های دهان به میزان قندخون بالا در اثر بروز بیماری‌هایی مانند دیابت و کم‌کاری تیروئید از خود حساسیت نشان دهند.
- برهم خوردن تعادل هورمون‌ها به دنبال یائسگی: معمولا سندرم سوزش دهان بعد از دوره یائسگی در زنان بروز می‌کند، با این حال این سندروم بسیاری از بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تغییرات در سطح هورمون ممکن است بر فرآیند تجزیه بزاق دهان هم تاثیر بگذارد.
- حساسیت بیش از اندازه: حساسیت بافت‌های دهان ممکن است در اثر مسواک زدن زیاد، مصرف افراطی دهانشویه‌ها یا خوردن نوشیدنی‌های اسیدی ایجاد شود.
علائم
احساس سوزش نشانه اصلی سندرم سوزش دهان شناخته شده است و ممکن است زبان، لبها، لثه، سقف دهان، گلو یا بخش‌های زیادی از دهان را دربرگیرد. برخی بیماران این ناراحتی را به صورت احساس داغی یا پوسته پوسته شدن توصیف می‌کنند، گویی مایعات داغ دهان آنها را سوزانده باشد. سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- خشکی دهان
- دهان درد
- احساس سوزش یا کرختی در دهان یا نوک زبان
- احساس مزه تلخ یا فلز مانند
برخی بیماران مبتلا به سندرم سوزش دهان ممکن است صبح از خواب بلند شوند و هیچ دردی را احساس نکنند، اما شاید احساس درد در طول روز و شب شدت پیدا کند. برخی در تمام طول روز احساس سوزش دارند، ولی در برخی بیماران ممکن است احساس درد و ناراحتی برهه‌برهه اتفاق بیفتد یا بعضی‌اوقات به کل دردی احساس نشود.
تشخیص
دندانپزشک به بررسی سوابق پزشکی بیمار و معاینه دهان خواهد پرداخت و سوالاتی را درباره علائم بیماری، عادات رفتاری دهان و چگونگی مراقبت از دهان و دندان از بیمار جویا می‌شود. علاوه بر این، احتمال دارد یک چکاپ کامل به منظور یافتن نشانه‌ای از بیماری‌های مربوطه از بیمار گرفته شود. به عنوان بخشی از فرآیند تشخیص بیماری برخی آزمایشات برای بیمار تجویز می‌شود:
- شمارش کامل سلول‌های خونی: طی این آزمایش حجم معینی از خون از بدن بیمار خارج می‌شود و تعدادی از سلول‌های خون شمارش می‌شوند. در این آزمایش مقدار هموگلوبین، درصد خونی که حاوی گلبول‌های قرمز خون است (خون‌سنجی)، تعداد و انواع گلبول‌های سفید خون و تعداد پلاکت‌ها بررسی خواهد شد. آزمایش خون می‌تواند انواع گوناگون بیماری‌ها، از جمله عفونت و کم‌خونی در اثر کمبود مواد مغذی را تشخیص دهد.
- سایر آزمایشات خون: از آنجایی که کمبود مواد مغذی یکی از دلایل سندرم دهان سوزان محسوب می‌شود، احتمالا پزشک نمونه‌های خون بیمار را جهت بررسی میزان آهن، روی، اسید فولیک (ویتامین ب 9)، تیامین (ویتامین ب 1)، ریبوفلاوین (ویتامین ب 2)، پیریدوکسین (ویتامین ذ 6) و کوبالامین (ویتامین ب 12) موجود در خون جمع آوری خواهد کرد. ممکن است میزان قندخون بیمار هم مورد بررسی قرار گیرد، زیرا دیابت هم یکی از دلایل سوزش دهان است.
- آزمایش تشخیص آلرژی: شاید به منظور تشخیص حساسیت به مواد غذایی خاص، مواد افزودنی یا حتی مواد به کار رفته در دندان مصنوعی از بیمار آزمایش حساسیت به آلرژی گرفته شود.
- آزمایش بیوپسی از دهان: در صورتی که پزشک احتمال وجود برفک دهان را بدهد، جهت تشخیص قطعی بخشی از بافت دهان را خارج کرده و در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌دهد.
درمان سوزش دهان
بهبودی علائم بیماری در افراد مبتلا به سندرم سوزش دهان و زبان به محض آغاز فرآیند درمان سوزش زبان و دهان مشاهده می‌شود. اما نوع درمان به علت اصلی بیماری بستگی دارد.
خشکی دهان (زروستومی)
درمان علت خشکی دهان (سندروم شوگرن، مصرف برخی داروها یا علل دیگر) می‌تواند به تسکین علائم سوزش دهان کمک کند. علاوه بر این، نوشیدن مایعات بیشتر یا مصرف برخی داروها می‌تواند به جریان افتادن بزاق دهان و بهبود بیماری کمک کند.
سایر بیماری های دهان
درصورتی‌که برفک علت سندروم تشخیص داده شود، روش درمانی با تجویز داروهای ضد قارچ دهان مانند نیستاتین (مایکوستاتین) یا فلوکونازول (دیفلوکان) انجام می‌گیرد.
فاکتورهای روانشناختی
اگر عوامل روانشناختی مانند اضطراب و افسردگی علت سندرم سوزش دهان تشخیص داده شوند، احتمالا درمان با برخی داروهای ضدافسردگی یا روان‌درمانی یا هر دو با هم در دستور کار قرار خواهد گرفت. ممکن است مصرف برخی داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (مانند پروزاک، زولوفت) نسبت به سایر داروهای ضدافسردگی تاثیر بهتری در درمان سندروم از خود نشان دهند.
کمبود مواد مغذی
بیماران می‌توانند با مصرف برخی مکمل‌های ویتامین ب و موادمعدنی مانند روی و آهن کمبود برخی مواد مغذی بدن را جبران کنند.
دندان‌های مصنوعی حساسیت‌زا
برخی‌مواقع پزشک با تنظیم و ترمیم دندان مصنوعی می‌تواند از ایجاد حساسیت دهان جلوگیری کند. اگر دندان‌های مصنوعی حاوی مواد حساسیت‌زا بافت دهان باشند، احتمالا نیاز به تعویض آن است. برخی روش‌های مراقبت صحیح از دندان مصنوعی مانند درآوردن و تمیز کردن آن هنگام خواب می‌تواند به بهبود علائم بیماری کمک کند.
اختلال یا آسیب عصبی (نوروپاتی)
ممکن است پزشک جهت درمان اختلال سیستم عصبی و کنترل درد یک سری داروها را برای بیمار تجویز کند، مانند بنزودیازپین، کلونازپام (کلونوپین)، داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین یا نورتریپتیلین (پاملور، اونتیل)، یا داروهای ضدتشنج نظیر گاباپنتین (نئورونتین). شاید شستن دهان با آب و کیسای‌سین (ماده فعال در فلفل قرمز) جهت تسکین درد تجویز شود.
مواد آلرژی‌زا
از مصرف موادغذایی آلرژی‌زا و تحریک‌کننده بافت‌های دهان خودداری کنید.
مصرف برخی داروهای خاص
درصورتی‌که مصرف دارویی خاص باعث سوزش دهان می‌شود، درصورت امکان آن را با دارویی دیگر جایگزین کنید.
عادت‌های غلط دهان
عادت‌هایی همچون پیش‌آمدگی زبان و دندان قروچه را می‌توان با کمک محافظ دهان، مصرف برخی داروها و تکنیک‌های آرام‌بخش برطرف کرد.
اختلالات غدد درون‌ریز
اگر سوزش دهان با بیماری‌هایی مانند دیابت یا کم‌کاری تیروئید مرتبط باشد، درمان این بیماری‌ها می‌تواند علائم سندروم را بهبود بخشد. در صورتی که امکان تشخیص علت علائم سندروم میسر نباشد، احتمالا همچنان تجویز داروهای ضد برفک دهان، ویتامین ب یا داروی ضدافسردگی در دستور درمان قرار خواهد گرفت. تاثیر مثبت این داروها در درمان سندرم سوزش دهان تایید شده است.