ارتودنسی شاخه‌ای از دندانپزشکی است که تخصص آن در زمینه‌ی درمان بیمارانی ست که هنگام بستن دهان، دندان‌هایشان در موقعیتی نادرست قرار می‌گیرند که منجر به نامرتبی دندان‌ها و مالاکلوژن می‌شود. ارتودنسی همچنین شامل درمان و کنترل جنبه‌های مختلف رشد فک و صورت (مشکلات ارتوپدیک فکی و دندانی) و شکل و رشد فک می‌شود. واژه‌ی ارتودنسی از واژه‌ی یونانی “orthos” به معنای “ردیف، عالی یا مناسب” و “dontos ” به معنای “دندان” گرفته‌شده است. ارتودنسی در دندانپزشکی زیبایی نیز شامل می‌شود؛ وقتی هدف بیمار اصلاح و بهتر کردن ظاهر است. درمان ارتودنسی معمولاً در چند مرحله انجام می‌شود. برخی افراد قبل از اتمام درمان ارتودنسی‌شان، این مراحل را بیش از یک‌بار می‌گذرانند.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f0a26a”]
زمانبندی برای درمان ارتودنسی می‌تواند گاهی اوقات واضح و قطعی باشد، اما گاهی دیگر می‌تواند تا حدی غیرقطعی و نامعلوم باشد. بیشتر متخصصین ارتودنسی توصیه می‌کنند که اولین معاینه‌ی ارتودنسی در سن 7 سالگی انجام شود. در اکثر موارد، ممکن است در این زمان به درمان ارتودنسی نیازی نباشد. اگرچه، در برخی موارد، می‌توان مشکلات جدی در رویش و شلوغی و به‌هم‌ریختگی دندان‌ها را زودتر آغاز کرد تا از بروز مشکلاتی جدی‌تر در آینده جلوگیری شود. درنهایت، هیچ پاسخ دقیقی درباره‌ی بهترین زمان برای انجام درمان ارتودنسی وجود ندارد، زیرا هر بیمار شرایط متفاوت و منحصربه‌فردی خواهد داشت. زمانبندی که برای یک بیمار مناسب است ممکن است لزوماً برای دیگری مناسب نباشد. در صورت داشتن سؤال درباره‌ی زمانبندی و شرایط درمان ارتودنسی بهترین راه این است مه با یک متخصص ارتودنسی مشورت و نظرخواهی کنید. برای کسب اطلاع از جدول زمانبندی و مناسب‌ترین سن برای انجام اقدامات ارتودنسی می‌توانید با مطب دکتر روشنک غفاری با [shortcode-variables slug=”number”] تماس حاصل فرمایید.[/alert]
مراحل درمان ارتودنسی
مرحله‌ی اول: مرحله‌ی برنامه‌ریزی
متخصص ارتودنسی، تشخیص دقیقی را برای ردیف کردن دندان‌ها با مؤثرترین و مفیدترین روش انجام می‌دهد. چند مراجعه‌ی ابتدایی به متخصص ارتودنسی ممکن است شامل روش‌های ارزیابی زیر باشند:
ارزیابی‌های پزشکی و دندانی
مشکلات دندانی و فیزیکی بیشتر اوقات با یکدیگر همراه هستند. مشکلاتی در حفره‌ی دهانی می‌توانند منجر به (ناشی از) مشکلاتی در سلامتی و بیماری‌ها شوند. هدف از این ارزیابی اطمینان از این است که مشکلات دندانی و سلامتی گذشته قبل از شروع درمان کاملاً تحت کنترل قرار می‌گیرند.
مدل مطالعه‌ای (قابل گیری، نمونه‌گیری از حالت دندان‌ها)
از بیمار خواسته می‌شود تا دندان‌هایش را روی یک تری یا قالب دندانی پر از ماده‌ی ژلی که در اطراف دندان‌ها سفت می‌شود، فشار دهد. این تری‌ها از میان دندان‌ها خارج و با گچ پر می‌شوند تا الگویی از دندان‌های بیمار ساخته شود. مدل‌های مطالعه‌ای، متخصص ارتودنسی را قادر می‌سازند تا موقعیت هر یک از دندان‌ها و نوع ارتباط هرکدام با دندان‌های دیگر را به‌دقت بررسی کند.
عکس‌برداری از دندان
عکس‌برداری رادیولوژی از دندان، ابزاری عالی برای مشاهده و بررسی مشکلات بالقوه یا آسیب‌های از قبا وجود داشته در مفصل فک می‌باشد. این روش همچنین به متخصص ارتودنسی اجازه می‌دهد تا موقعیت دقیق هر یک ز دندان‌ها و ریشه یا ریشه‌های مربوط به آن را مشاهده کند.
تصاویر کامپیوتری
این تصاویر به متخصص ارتودنسی این اجازه را می‌دهند تا نحوه‌ی درمان را برنامه‌ریزی کند و بررسی کند که کدام روش درمان می‌تواند روی شکل صورت و تقارن فک تأثیر داشته باشد.
عکس‌های قبل و بعد
بسیاری از متخصصین ارتودنسی علاقه دارند که عکس‌های قبل، حین و بعد از درمان را از صورت و دندان‌های بیمار داشته باشند تا چگونگی پیشرفت درمان و تأثیر درمان روی فرم صورت را مورد ارزیابی قرار دهد.
مرحله‌ی دوم: مرحله‌ی فعال
همه‌ی ابزارهای معاینه و تشخیص که در بالا گفته شد، برای تشخیص و طرح نقشه‌ای از درمان که مخصوص هر بیمار ارائه می‌شود مورداستفاده قرار می‌گیرند. سپس متخصص ارتودنسی، وسایل و تجهیزات ارتودنسی مخصوص برای بیمار را توصیه خواهد تا بتوانند دندان‌ها را به‌آرامی در موقعیتی مناسب و در جهت ردیف شدن حرکت دهند. این تجهیزات ارتودنسی ممکن است ثابت یا متحرک باشند. در اکثر موارد، از سیم‌کشی‌های ثابت دندانی استفاده می‌شود که روی دندان‌ها به‌طور ثابت قرار می‌گیرند که در آن برای هر دندان از یک براکت دندانی استفاده می‌شود که یک سیم قوسی به هم وصل می‌شوند. سیم‌کشی‌های لینگوال نیز سیم‌کشی‌های ثابت هستند اما در پشت دندان قرار می‌گیرد تا کمتر مشخص باشند.
وسایل و تجهیزات متحرک جایگزینی برای بریس‌های ثابت هستند. نمونه‌هایی از دستگاه‌های متحرک شامل سیستم اینویزیلاین، هدگیر و فیس ماسک می‌باشند. این دستگاه‌ها برای تسریع در روند درمان، طوری طراحی‌شده‌اند که باید برای ساعات بخصوصی از شبانه‌روز از آن‌ها استفاده کرد.
از هر نوع دستگاه ارتودنسی که استفاده می‌کنید، متخصص ارتودنسی به‌طور منظم آن را برای شما تنظیم می‌کند تا فشار کافی و مداوم روی دندان‌هایتان اعمال گردد. مراجعه به متخصص ارتودنسی در فواصل زمانی معین و تماس با او در صورت شکستگی یا آسیب دیدن بریس‌ها یا دستگاه‌ها، بسیار لازم و ضروری است.
مرحله‌ی سوم: مرحله‌ی نگه‌دارنده
وقتی دندان‌ها کاملاً مرتب و ردیف شدند، سیم‌کشی‌های ثابت و دستگاه‌های متحرک ارتودنسی را از دهان خارج می‌کنند و اتصالات آن‌ها قطع می‌شود. سخت‌ترین بخش درمان اکنون پایان‌یافته است. متخصص ارتودنسی سپس یک ریتینر یا نگه‌دارنده ارتودنسی متناسب با سایز و حالت دندان‌های شما می‌سازد. هدف از کاربرد ریتینر این است که مطمئن شوید که دندان‌هایتان بعد از مدتی شروع به بازگشت به‌جای قبلی خود نخواهند کرد. ریتینرها را باید برای مدت‌زمان معینی در طی شبانه‌روز، در دوره زمانی معین، استفاده کرد. در طی مرحله‌ی استفاده از نگه‌دارنده‌ها، این ابزارها کمک می‌کنند تا دندان‌ها در موقعیت جدید و اصلاح‌شده‌شان ثابت باقی بمانند. مرحله نگه دارندگی، یک فرآیندی ست که در تمام مدت عمر باید انجام شود.
جدول زمانبندی و سن حداقل و حداکثر ارتودنسی
به‌طور متوسط، رویش دندان‌ها در دخترها زودتر از پسرها رخ می‌دهد. حتی باوجوداین تفاوت، افتادن دندان‌های شیری و رویش دندان‌های دائمی می‌تواند از کودکی به کودک دیگر کاملاً متفاوت باشد. علیرغم این تفاوت‌ها، یک الگوی کلی برای رویش دندان‌ها وجود دارد که در جدول پایین آن را نشان داده‌ایم:
|
دندان‌های پایین |
دندان‌های بالا |
رنج سنی (به سال) |
سن (به سال) |
|
اولین دندان آسیاب |
– |
7-6 |
6 |
|
– |
اولین دندان آسیاب |
7-6 |
6 |
|
دندان پیشین مرکزی |
– |
7-6 |
6 |
|
– |
دندان پیشین مرکزی |
8-7 |
7 |
|
دندان پیشین کناری |
– |
8-7 |
7 |
|
– |
دندان پیشین کناری |
9-8 |
8 |
|
دندان نیش |
– |
10-9 |
10 |
|
دندان آسیاب کوچک اول |
دندان آسیاب کوچک اول |
12-10 |
10 |
|
دندان آسیاب کوچک دوم |
دندان آسیاب کوچک دوم |
12-10 |
11 |
|
– |
دندان نیش |
12-11 |
11 |
|
دندان آسیاب بزرگ دوم |
– |
13-11 |
12 |
|
– |
دندان آسیاب بزرگ دوم |
13-12 |
12 |
|
دندان آسیاب سوم |
دندان آسیاب سوم |
21-17 |
20 |
الگوی رویش دندان‌ها نشان می‌دهد که چرا اکثر متخصصین ارتودنسی توصیه می‌کنند که اولین معاینات ارتودنسی در سن 7 سالگی انجام شود. در این سن، اولین دندان‌های آسیاب بالا و پایین می‌بایست روییده باشند و چهار دندان جلویی بالا و پایین نیز می‌بایست درآمده یا در حال روییدن باشند. مشکلات رویش دندان، از دست دادن دندان (کنده شدن یا کشیدن آن)، شلوغی و به‌هم‌ریختگی و حالت دندان‌ها، همگی این موارد را می‌توان به‌دقت بررسی و ارزیابی کرد. بهترین زمان برای آغاز درمان ارتودنسی به مشکلاتی که بیمار دارد بستگی دارد. اگر مشکلی جدی و قابل‌توجهی در رویش دندان‌ها دائمی، شلوغی بیش‌ازحد دندان‌ها، دندان غائب یا دندان اضافه، مشکلاتی در حالت قرارگیری دندان‌ها قبل از رویش کامل همه‌ی دندان‌های دائمی وجود داشته باشد، ممکن است نیاز باشد که درمان در سن کودکی شروع شود. گاهی اوقات، محدودیت‌هایی درباره‌ی این موضوع وجود دارد که چه زمانی انجام گزینه‌های درمانی بخصوصی می‌توانند اثربخش باشند. به‌طور مثال، یک هد گیر، دستگاه هرپس و دستگاه‌های دیگر تا میزان بالایی به رشد مؤثر بیمار برای اصلاح موفقیت‌آمیز حالت دندان‌ها تکیه خواهند داشت. یا بسط فک بالا را تا زمانی که استخوان‌های کام دهان کاملاً به هم متصل نشوند (سن 14 تا 16 سالگی)، نمی‌توان انجام داد. یک دستگاه ساده‌ای وجود دارد که گاهی می‌توان از آن برای کاهش مشکل شلوغی و به‌هم‌ریختگی دندان در سنین کودکی استفاده کرد. این دستگاه لینگوال آرچ پایینی (نام نوعی فضا نگهداره)، نام دارد و مانند فضا نگه‌دارنده عمل می‌کند. این دستگاه بیشتر برای زمانی مؤثر است که بعضی از دندان‌های شیری هنوز وجود داشته باشند، زیرا بعضی از دندان‌های شیری پهن‌تر از دندان‌های دائمی هستند که بعد از آن‌ها روییده می‌شوند. این دستگاه برای ایجاد فضایی مناسب است که اگر دندان‌های آسیبت دائمی به سمت جلو حرکت کنند، این فضای از بین خواهد رفت. به‌طورکلی، هرگاه همه‌ی دندان‌ها روییده شوند، می‌توان سیم‌کشی‌های ارتودنسی را برای تکمیل درمان با استفاده از فضای ایجادشده انجام داد. در یک مطالعه نشان داده‌شده است که مشکل شلوغی دندان‌های 60 الی 70 درصد از بیماران با استفاده از این دستگاه و سیم‌کشی‌ها، با موفقیت درمان شده است.