استخوان فک، استخوانی طویل است که چانه و زاویه‌های صورت را تا گوش‌ها در هر دو طرف صورتتان دربر می‌گیرد. انتهای استخوان فک (مهره‌ها)، در هر دو طرف صورت، مانند یک توپ گرد می‌شود که بخشی از مفصل فک را تشکیل می‌دهد که درست در جلوی گوشتان می‌باشد. شکستگی‌های فک، بعد از شکستگی بینی و گونه، سومین شکستگی‌های شایع در صورت می‌باشند. در بیش از 50 درصد موارد، شکستگی فک حداقل در دو قسمت رخ می‌دهد یک شکستگی مستقیم که فک ضربه می‌بیند و شکستگی غیرمستقیم که در قسمت‌هایی دیگر در امتداد فک رخ می‌دهد. در اکثر موارد، این شکستگی دوم در نزدیکی یکی از قسمت‌های انتهایی آرواره، نزدیک به مفصل فک رخ می‌دهد. شکستگی دوم هنگامی اتفاق می‌افتد که نیروی ضربه به بالای فک نیز نفوذ می‌کند و باعث شکستن قسمت نسبتاً نازک استخوان فک که درست در زیر گوش واقع شده است، می‌شود. بعد از درمان یک شکستگی فک غیر پیچیده و معمولی، دوران بهبودی آن یک تا دو ماه طول خواهد کشید.
[alert type=”custom” close=”false” icon=”fa fa-hand-o-left” color=”#000000″ background_color=”#f0a26a”]
در صورتی که ضربه‌ی محکمی به فکتان وارد شده است و احساس می‌کنید که فکتان شکسته است، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. وقتی شکستگی فک تحت درمان قرار نگیرد یا مراقبت‌های لازم در دوران بهبودی صورت نگیرد، مشکلات بلندمدت و یا دائمی ممکن است بروز کنند مانند بدفرمی صورت، درد طولانی‌مدت صورت، درد یا محدود شدن دامنه‌ی حرکتی مفصل فک و بدفرم شدن حالت دندان‌ها. دندانپزشک می‌تواند شکستگی فک را از طریق جا انداختن و تنظیم کردن قسمت‌های شکسته شده‌ی استخوان با سیم یا از طریق ترمیم شکستگی با پلاک‌های فلزی و پیچ‌های بسیار کوچک درمان کند. اگر تکه‌های استخوان وارد پوست شده باشند یا اگر یک یا چند دندان افتاده باشند، پزشک معمولاً داروی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. در اکثر موارد، نتیجه درمان این شکستگی مطلوب خواهد بود، خصوصاً وقتی‌که شکستگی فوراً و با روشی صحیح تحت درمان قرارگرفته باشد. شما می‌توانید با مراجعه به کلینیک [shortcode-variables slug=”name1″] پس از معاینه دقیق برای تشخیص شکستگی فک، از بهترین روش‌های درمانی بهره‌مند شوید. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره روش‌های موجود در کلینیک و یا رزرو وقت درمان می‌توانید با شماره‌ی [shortcode-variables slug=”number”] تماس بگیرید.
[/alert]
دلایل شکستگی فک چیست؟
شکستگی فک بالا و پایین می‌تواند براثر ضربه‌های مختلفی به قسمت پایین صورت ایجاد شود، مانند:
- افتادن و سقوط ناگهانی، خصوصاً در کودکانی که بازی می‌کنند و افراد بزرگسالی که غش می‌کنند.
- برخورد با داشبورد خودرو در حین تصادف
- افتادن از موتورسیکلت یا دوچرخه
- افتادن یا ضربه خوردن در حین ورزش‌های مبارزه‌ای
- ضربه با مشت به فک
شکستگی فک در کودکان و نوجوانان
شکستگی مهره‌های استخوان فک، شایع‌ترین نوع شکستگی فک در کودکان می‌باشد. این شکستگی معمولاً وقتی رخ می‌دهد که کودک می‌افتد و چانه‌ی او محکم به زمین یا سطوح سخت دیگر اصابت می‌کند. شکستگی فک در نوجوانان بیشتر در کنار صورت و در قسمتی نزدیک‌تر به چانه رخ می‌دهد زیرا این ناحیه اغلب در طی دعواها و حملات مورد اصابت قرار می‌گیرد.
چگونه بفهمیم فک دچار شکستگی شده است؟
علائم شکستگی فک و صورت می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- کبودی، ورم و حساس بودن کل فک یا زیر گوش
- احساس کنید که دندان‌ها به‌خوبی روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند یا اینکه فرم دندان‌های بیمار به‌هم‌ریخته است.
- نامرتب و ناصاف شدن دندان‌ها
- افتادن یا لق شدن دندان‌ها
- نواحی متورم یا کبود در لثه‌ای که روی استخوان فک قرارگرفته است.
- مشکل در باز کردن دهان
- درد در مفصل فک
- بی‌حسی لب پایین یا چانه، یک علامت احتمالی از آسیب عصبی که در ارتباط با شکستگی رخ‌داده است.
وقتی کودکی به زمین می‌خورد و چانه‌اش ضربه می‌بیند، زخمی عمیق ممکن است همراه با شکستگی فک پایین و بالا ایجاد شود. والدین یا بزرگ‌ترها ممکن است فقط مراقب بند آمدن خونریزی باشند و به علائم شکستگی فک توجه‌ی نکنند. اگر سن کودک آن‌قدر کم باشد که نتواند بعضی از علائم را بگوید، شاید تا بزرگ شدن کودک و بروز مشکلاتی در حالت و وضعیت دندان‌ها (مال اکلوژن)، متوجه شکستگی فک نشوند.
آیا بعد از شکستگی فک، مشکلاتی به وجود می‌آید؟
در اکثر موارد، روند بهبودی خیلی خوب پیش می‌رود، خصوصاً وقتی‌که شکستگی فوراً و با روشی صحیح تحت درمان قرار بگیرد. اگرچه، اگر یک دندان در مسیر شکستگی باشد، ممکن است مانع از بهبودی کامل شکستگی شود. در مواردی نادر وقتی که شکستگی نادیده گرفته شود یا مراقبت‌های کافی در دوران بهبودی صورت نگیرد، مشکلات بلندمدتی ممکن است بروز کنند، ازجمله:
- بدفرم شدن صورت
- درد مزمن صورت
- محدود شدن دامنه‌ی حرکت مفصل فک و نامرتبی دندان (قرارگیری دندان‌ها در حالتی غیرنرمال).
این مشکل چگونه تشخیص داده می‌شود؟
عکس رادیولوژی، سی تی اسکن یا ام آر آی از سر یا فک می‌توانند شکستگی استخوان فک را نشان دهند. یک مایع کنتراست ممکن است به بیمار تزریق شود تا شکستگی استخوان بهتر در تصویر مشخص شود. اگر بیمار تاکنون نسبت به این مایع کنتراست حساسیت داشته است، حتماً پزشک را در جریان این موضوع قرار دهید. هنگام ورود به اتاق انجام ام آر آی، اشیای فلزی همراه نداشته باشید.
درمان
درمان شکستگی فک و صورت شامل موارد زیر می‌باشد:
دارو
می‌توان از داروهای مسکن استفاده کرد یا شاید پزشک آن را تجویز کند. اگر بیمار زخم باز داشته باشد، می‌توان از داروهای آنتی‌بیوتیک استفاده کرد. از داروهای آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت ناشی از باکتری استفاده می‌شود.
سیم‌کشی فک
سیم‌کشی فک، برای نگه‌داشتن فک بیمار و بی‌حرکت کردن نگه‌داشتن آن انجام می‌شود. این کار کمک می‌کند تا استخوان‌ها در حالت مناسبی جوش بخورند و بهبود یابند. یک سیم قطع کن به بیمار داده می‌شود تا در موارد اورژانسی از آن استفاده کند. پزشک به او یاد می‌دهد که چگونه و چه زمانی از این سیم قطع کن استفاده کند. تا هنگام برداشتن سیم‌کشی‌ها توسط پزشک، بیمار باید این سیم قطع کن را همیشه با خود همراه داشته باشد.
جراحی
اگر شکستگی شدید باشد، ممکن است از روش جراحی برای برگرداندن استخوان فک به موقعیت نرمال خود استفاده کنند. در طی جراحی و درمان شکستگی استخوان فک ممکن است از پین‌ها، پلاک‌ها، پیچ‌هایی برای نگه‌داشتن استخوان‌های شکسته فک روی‌هم استفاده شود. همچنین ممکن است برای اصلاح یک بدفرمی یا ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده مانند دهان، زبان، عصب‌ها یا عروق خونی از روش‌های جراحی استفاده کنند.
درمان خانگی
برای تسکین درد ناشی از شکستگی فک در خانه:
- از یخ استفاده کنید. یخ کمک می‌کند تا درد و ورم کاهش یابد. یخ می‌تواند همچنین به جلوگیری از آسیب به بافت‌ها کمک کند. برای این کار، از یک کیسه یخ استفاده کنید یا یخ خرد شده را در یک کیسه نایلونی قرار دهید. قبل از قرار دادن روی صورت بیمار، آن را با یک حوله بپوشانید. آن را هر یک ساعت یک‌بار به مدت 15 تا 20 دقیقه، یا طبق دستورالعمل بخصوص، استفاده کنید.
- غذاهای نرم و ریزریز شده، طبق دستورالعمل توصیه شده، مصرف کنید. اگر فک بیمار سیم‌کشی شده است، باید غذاهایی بخورد که در آب حل‌شده و مخلوط شده‌اند. بیمار باید این غذاهای را با یک سرنگ یا نی بخورد. اگر فک او سیم‌کشی نشده است، فقط لازم است غذاهای نرم بخورد، غذاهایی مانند موز، غلات پخته‌شده، پنیر، ژله، فرنی و ماست. برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی انواع غذاهایی که می‌توان در این دوران مصرف کرد، با پزشک صحبت کنید.
- روزانه 4 تا 6 بار دهانتان را تمیز کنید. دندانپزشکتان به شما نحوه‌ی این کار را آموزش خواهد داد. تمیز کردن و شستن دهان باعث می‌شود تا ذرات غذا از بین بروند و دندان‌های بیمار تمیز شود. می‌توان از یک مسواک نرم و مخصوص کودکان استفاده کرد، این کار کمک می‌کند تا به آسانی به همه‌ی قسمت‌های دندان‌ها دست‌یافت و آن‌ها را تمیز کرد. می‌توان از یک تمیزکننده‌ی آبی بین‌دندانی نیز برای بهتر تمیز شدن آلودگی‌ها در بین دندان‌ها استفاده کرد. برای جلوگیری از ترک خوردن لب‌ها، می‌توان از وازلین استفاده کرد.
- در دوران بهبودی و جوش خوردن فک از ورزش کردن خودداری کنید. در غیر این صورت فک ممکن است دچار خونریزی شود، به‌راحتی کبود شود یا مجدداً بشکند. از پزشک درباره‌ی زمان مناسب و بی‌خطر برای ازسرگیری فعالیت‌های ورزشی بیمار سؤال کنید.
- به فک فشاری وارد نکنید. به‌هیچ‌وجه فک را فشار ندهید و اجازه ندهید چیزی به آن فشار بیاورد یا آن را به عقب هل دهد. به پشت بخوابید.
چگونه از شکستگی فک پیشگیری کنیم؟
می‌توان با جلوگیری از صدمه به چانه و قسمت پایین صورت، از شکستگی فک پیشگیری کرد. برای این منظور، باید:
- هنگام رانندگی یا سوارشدن در یک وسیله‌ی نقلیه، همیشه کمربند ایمنی خود را ببندید، حتی اگر خودرویتان مجهز به ایربگ باشد. بستن کمربند کمک می‌کند تا از استخوان‌های صورت و بالاتنه در برابر ضربه به داشبورد و صدمات دیگر محافظت شود.
- در حین انجام ورزش‌های مبارزه‌ای، از هدگیر (وسیله‌ی محافظت از صورت) یا محافظ دهان استفاده کنید. محافظ‌های دهانی، علاوه بر محافظت از دندان‌ها، از شکستگی فک نیز جلوگیری خواهد کرد. هر دو نوع ترموپلاستیک (boil-and-bite) و سفارشی ساخته شده از محافظ دهانی کارآمد و مؤثر هستند.